در سال‌های اخیر، ناترازی در تأمین برق و کمبود گاز در فصل‌های گرم و سرد، چالش‌های جدی را برای صنعتگران به وجود آورده است. به منظور مقابله با این مشکلات، وزارت نیرو اقدام به طراحی و اجرای مدل تهاتر برق برای صنایع پرمصرف کرده است. طبق مصوبه شماره 1401/35078/20/100 مورخ 11 تیر 1401، صنایعی که در هر نقطه از کشور نیروگاه‌های تجدیدپذیر احداث کنند، می‌توانند برق تولیدی خود را در بازه زمانی 8 تا 24 ساعت به درخواست خود دریافت کنند. این برق به‌طور مستقیم در محل مصرف در دسترس خواهد بود و تحت تأثیر قطع یا محدودیت‌های شبکه قرار نخواهد گرفت. همچنین، این صنایع از شمول مدیریت مصرف در زمان‌های ناترازی معاف خواهند بود، به‌طوری که این معافیت به میزان 1.3 برق تحویلی به شبکه محاسبه می‌شود.
فرآیند احداث نیروگاه تجدیدپذیر برای تهاتر انرژی صنایع
فرآیند احداث نیروگاه های تجدیدپذیر برای تهاتر انرژی صنایع، به عنوان یک راهکار نوین و مؤثر، به صنایع این امکان را می‌دهد که از منابع انرژی پایدار بهره‌برداری کنند و در عین حال هزینه‌های انرژی خود را کاهش دهند. این فرآیند شامل مراحل متعددی است که از اخذ مجوزهای لازم تا احداث و بهره‌برداری از نیروگاه را در بر می‌گیرد. با توجه به اهمیت تأمین انرژی پایدار جهت توسعه بخش صنعتی کشور، در ادامه به تشریح مراحل مختلف این فرآیند خواهیم پرداخت تا صنایع بتوانند با آگاهی کامل، به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر گام بردارند.
مرحله اول: اخذ پروانه احداث نیروگاه ویژه تهاتر انرژی
- مراجعه به درگاه ملی مجوزهای کشور
اخذ پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر به‌منظور تهاتر انرژی، نخستین گام حیاتی در فرآیند توسعه این پروژه‌ها است. برای شروع، لازم است که متقاضیان به درگاه ملی مجوزهای کشور مراجعه کنند. این درگاه به عنوان مرجع اصلی صدور مجوزها، اطلاعات لازم را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد و روند اخذ پروانه را تسهیل می‌کند.
پس از ورود به "درگاه ملی مجوزها"، در کادر جستجو، عبارت "تجدید پذیر" را وارد کنید. از میان گزینه‌های نمایش داده شده، گزینه "احداث نیروگاه تجدیدپذیر و پاک" را انتخاب کنید.
به پایین صفحه رفته و روی "درخواست صدور مجوز" کلیک کنید.
در گام بعدی، ورود به عنوان شخصیت حقوقی یا حقیقی را انتخاب نمایید. در این مرحله در صورت ورود به عنوان شخص حقوقی برای ادامه ثبت نام، شماره همراه بالاترین مقام اجرایی شرکت و یا شماره همراه ثبت شده به نام شرکت باید در دسترس باشد.
در گام بعدی در پایین صفحه بر روی دکمه "ثبت درخواست" کلیک نمایید.
2. بارگذاری مستندات مربوط به صنعت
پس از ورود به درگاه، مرحله بعدی بارگذاری مستندات مربوط به صنعت است. این مستندات شامل اطلاعات دقیق و جامع درباره نوع نیروگاه، ظرفیت تولید، و تأثیرات زیست‌محیطی آن می‌باشد. ارائه مستندات کامل و معتبر نه تنها به تسریع روند صدور پروانه کمک می‌کند، بلکه نشان‌دهنده جدیت و تعهد متقاضیان به رعایت الزامات قانونی و استانداردهای محیط زیستی است. مدارکی که در ادامه فرآیند مورد نیاز خواهد بود شامل موارد زیر هستند:
- آگهی تاسیس در روزنامه رسمی (برای اشخاص حقوقی)
- تصویر اساسنامه و آخرین تغییرات انجام شده روزنامه رسمی شرکت متقاضی دریافت مجوز فعالیت
- کاربرگ تکمیل شده معرفی متقاضی طرح، اطلاعات مربوط به متقاضی احداث نیروگاه تجدیدپذیر
- کاربرگ تکمیل شده معرفی طرح کلیه نیروگاه‌های تجدیدپذیر
- تعهدنامه درخواست پروانه احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر
پس از دریافت اطلاعات متقاضی "مجوز احداث نیروگاه تجدیدپذیرو پاک" و احراز هویت سنجی شامل شماره همراه، شماره سریال کارت ملی مدیرعامل شرکت و کدپستی محل کسب و کار و احراز هویت شرکت، ثبت درخواست در"درگاه تخصصی ساتبا" صورت می گیرد. در این مرحله، با ورود به درگاه تخصصی ساتبا، مدل سرمایه گذاری را "تهاتر انرژی با صنایع" انتخاب کنید.
مرحله بعدی انتخاب نوع نیروگاه و زیرشاخه نوع انرژی است. سپس، اطلاعات مربوط به آدرس دفتر مرکزی و نوع شرکت و همچنین، اطلاعات اختصاصی شرکت و معرفی نماینده آن نیز ثبت خواهد شد. سپس، مستندات شرکت به همراه نمونه امضای مدیرعامل و نماینده بارگذاری می‌گردد. اطلاعات مربوط به محل احداث نیروگاه و نوع نیروگاه پیشنهادی نیز به ثبت می‌رسد.
در ادامه، نوع مالکیت زمین به همراه مستندات لازم بارگذاری شده و محل احداث نیروگاه با فایل‌های مختصات زمین، نقشه جغرافیایی و فایل KMZ ثبت می‌شود. پس از بررسی، تعهدنامه مجوز درخواستی تأیید خواهد شد. در نهایت، پس از تکمیل مدارک و ثبت‌نام، پرونده متقاضی توسط کارشناس مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از تأیید نهایی و پرداخت هزینه کارمزد صدور (برای ظرفیت‌های بالای یک مگاوات)، پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر ویژه تهاتر انرژی با صنایع صادر می‌گردد.
مرحله دوم: اخذ مجوزهای مربوط به احداث نیروگاه تجدیدپذیر برای تهاتر انرژی
- مجوز زمین با کاربری مناسب
برای راه‌اندازی یک نیروگاه تجدیدپذیر، نخستین گام، دریافت مجوزهای لازم است که از جمله آنها می‌توان به مجوز زمین با کاربری مناسب اشاره کرد. این مجوز به معنای تأیید استفاده از زمین برای اهداف انرژی تجدیدپذیر است و باید با قوانین محلی و الزامات زیست‌محیطی همخوانی داشته باشد. در این مرحله مالکیت زمین و صحت مدارک مربوطه بررسی شده تا مجوزهای لازم برای بهره برداری از زمین مذکور جهت احداث نیروگاه تجدیدپذیر صادر شود.
- مجوز محیط زیست
اخذ مجوز محیط زیست در راه اندازی نیروگاه های تجدیدپذیر، به منظور ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی پروژه بر روی اکوسیستم محلی صادر می‌شود. فرآیند دریافت این مجوز شامل انجام مطالعات جامع و تهیه گزارش‌های دقیق توسط کارشناس مربوطه است که به بررسی عوامل مختلفی مانند آلودگی هوا، آب و خاک، و تأثیر بر حیات وحش می‌پردازد. الزام مجوز محیط زیست تضمینی برای رعایت اصول پایداری و حفاظت از منابع طبیعی خواهد بود.
- مجوز اتصال به شبکه
مجوز اتصال به شبکه یکی دیگر از مراحل کلیدی در فرآیند احداث نیروگاه های تجدیدپذیر برای تهاتر برق محسوب می‌شود. منظور، اجازه‌نامه‌ای است که توسط شرکت توانیر یا برق منطقه ای یا شرکت های توزیع نیروی برق برای اتصال نیروگاه به شبکه برق کشور یا شبکه توزیع محلی صادر می‌گردد.
برای دریافت این مجوز، نیاز به ارزیابی فنی و اقتصادی است که شامل بررسی ظرفیت تولید، نوع تکنولوژی مورد استفاده و تأثیرات احتمالی بر روی شبکه برق می‌باشد. همچنین، همکاری با شرکت‌های توزیع برق و رعایت استانداردهای فنی الزامی است.
اخذ این مجوز برای نیروگاه های تجدیدپذیری که با هدف تهاتر انرژی با صنایع احداث می‌شوند، امری ضروری و غیرقابل اجتناب است. زیرا در تهاتر انرژی، برق تجدیدپذیر تولید شده در یک نقطه به شبکه سراسری تزریق و در نقطه دیگری دریافت خواهد شد. بنابراین، مجوز اتصال به شبکه به عنوان یک پل ارتباطی میان تولیدکنندگان انرژی و مصرف‌کنندگان، نقش حیاتی در تحقق اهداف انرژی پایدار ایفا می‌کند.
- اخذ موافقت ترانزیت برق به نقطه مصرف از توانیر
موافقت ترانزیت برق به نقطه مصرف از توانیر، به معنای تأیید انتقال انرژی تولیدی از نیروگاه به شبکه توزیع و در نهایت به مصرف‌کنندگان نهایی توافق شده در نقطه مصرف صنایع می‌باشد.
برای دریافت این موافقت، نیاز به ارائه مستنداتی است که شامل جزئیات ظرفیت تولید، نوع و کیفیت برق تولیدی و همچنین زیرساخت‌های موجود برای انتقال انرژی می‌شود. توانیر به عنوان نهاد مسئول، با بررسی این مستندات، اطمینان حاصل می‌کند که انتقال برق بدون اختلال و با رعایت استانداردهای ایمنی انجام می‌شود.
این موافقت نه تنها به تسهیل فرآیند تهاتر انرژی با صنایع کمک می‌کند، بلکه به پایداری و کارایی شبکه برق سراسری نیز افزوده و در تحقق اهداف توسعه پایدار در حوزه انرژی های تجدیدپذیر موثر خواهد بود.
مرحله سوم: انعقاد قرارداد تهاتر انرژی با صنایع و احداث نیروگاه
- قرارداد سه جانبه با ساتبا و توانیر
موضوع این قرارداد عبارت است از احداث نیروگاه تجدیدپذیر و پاک به ظرفیت مشخص به منظور تهاتر انرژی الکتریکی خالص تولیدی نیروگاه تجدیدپذیر احداث شده با انرژی الکتریکی هموار تحویلی به صنایع.
- مدت قرارداد با توافق صنعت و ساتبا تا سقف 30 سال
در قرارداد دو تاریخ با عناوین "دوره احداث نیروگاه" و "دوره بهره برداری تجاری قرارداد" ذکر می‌گردد. دوره احداث نیروگاه مشتمل بر یک دوره برای عملیات اجرایی است که از تاریخ شروع احداث آغاز شده و در تاریخ شروع بهره برداری تجاری نیروگاه پایان می‌یابد. دوره بهره برداری تجاری قرارداد یک دوره با مدت زمان مشخص توافق شده است که از تاریخ شروع بهره برداری تجاری قرارداد آغاز می‌شود. این دوره همچنین با توافق طرفین قرارداد قابل تمدید می‌باشد.
مرحله چهارم: اتصال به شبکه و بهره برداری از نیروگاه خورشیدی صنعتی
- اعلام برآورد انرژی تولیدی سالانه به تفکیک هر ماه
متقاضی انرژی هموار (صنعت) موظف است سه ماه پیش از تاریخ شروع بهره برداری نیروگاه تجدیدپذیر، برآورد میزان انرژی الکتریکی خالص تولیدی ماهیانه همان سال را به همراه بازه زمانی مصرف مورد نظر خود ارائه دهد. پس از آغاز بهره برداری نیروگاه، متقاضی باید میزان برآورد انرژی الکتریکی خالص تولیدی ماهیانه به همراه بازه زمانی مصرف خود را برای دوره یک سال آینده تا پانزدهم دی‌ماه هر سال به سازمان ساتبا ارسال کند.
سپس، ساتبا موظف است که برآورد انرژی الکتریکی خالص تولیدی ماهانه ارائه‌شده توسط صاحب نیروگاه را حداکثر ظرف مدت 30 روز بررسی کند. در صورت تأیید این برآورد، ساتبا میزان انرژی الکتریکی هموار را به شرکت توانیر اعلام خواهد کرد.
نکته حائز اهمیت این است که در صورتی که صنایع نتوانند جدول میزان برآورد انرژی را در مهلت مقرر ارائه دهند، سازمان ساتبا مجاز خواهد بود تا 90 درصد از انرژی تولیدی نیروگاه در یک سال گذشته را به عنوان معیار قرار دهد.
اگر اطلاعات مربوط به تولید انرژی در سال گذشته در دسترس نباشد، ساتبا می‌تواند 90 درصد پیش‌بینی تولید انرژی را بر اساس ضریب تولید متعارف نیروگاه محاسبه کند. این اقدام به منظور اطمینان از دقت و شفافیت در ارزیابی تولید انرژی انجام می‌شود و به حفظ تعادل در فرآیند تهاتر انرژی کمک می‌کند.
بنابراین، ارائه به‌موقع اطلاعات از سوی صنایع نه تنها به تسهیل فرآیندها کمک می‌کند، بلکه از بروز مشکلات احتمالی در محاسبات و ارزیابی‌های آتی جلوگیری می‌نماید. این موضوع اهمیت همکاری و هماهنگی بین صنایع و نهادهای نظارتی را به وضوح نمایان می‌سازد. درنهایت، میزان توان هموار تحویلی در بازه زمانی مصرف که به آن توان ثابت نیز گفته می شود برابر خواهد بود با:
میزان ساعت بازه زمانی مصرف / (تعداد روزهای همان ماه / برآورد انرژی الکتریکی خالص تولیدی ماهانه نیروگاه)
2. اعلام بازه مصرف درخواستی
بازه زمانی مصرف، عبارت است از بازه زمانی تحویل انرژی الکتریکی هموار به متقاضی (صنعت). طول این بازه زمانی حداقل 8 ساعت در یک شبانه روز تعیین می‌گردد.
3. پایش تولید ماهانه نیروگاه
بر اساس مفاد قرارداد تهاتر انرژی برق با صنایع، سیستم‌های اندازه‌گیری نیروگاه باید به دقت و بر اساس دستورالعمل‌های مشخص شده، نصب و راه‌اندازی شوند. این دستورالعمل‌ها شامل رویه‌های تحویل‌گیری و سامانه سنجش و پایش شبکه برق ایران است.
این سیستم‌های اندازه‌گیری به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند اطلاعات دقیقی از میزان تولید انرژی در هر ماه ارائه دهند. این داده‌ها نه تنها امکان شناسایی هرگونه نوسان یا اختلال در روند تولید را فراهم می‌کند و به مدیریت نیروگاه این امکان را می‌دهد که به‌موقع اقداماتی برای بهبود عملکرد و افزایش کارایی انجام دهد بلکه برای محاسبه برق همواری که توانیر تعهد دارد در نقطه مصرف به صنایع تحویل نماید، حائز اهمیت است.
مرحله پنجم: دریافت برق هموار معادل انرژی تولیدی
1. رصد انرژی تولیدی
رصد انرژی تولیدی با استفاده از سیستم‌های اندازه‌گیری و قرائت انرژی از راه دور انجام می‌شود. مقادیر انرژی الکتریکی خالص که ثبت می‌شوند، در مرکز کنترل توزیع یا شبکه نگهداری شده و به صورت ماهانه در اختیار طرفین قرار می‌گیرد. این مقادیر به عنوان مبنای محاسبات تهاتر انرژی الکتریکی هموار تحویلی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
اگر در طول هر سال از مدت قرارداد، انرژی الکتریکی خالص در دو ماه متوالی یا سه ماه غیرمتوالی کمتر از 80% انرژی الکتریکی هموار باشد، ساتبا این موضوع را بررسی خواهد کرد. در صورت اثبات قصور از سوی متقاضی و با تشخیص کمیسیون، برآورد سالانه و میزان انرژی الکتریکی هموار توسط ساتبا اصلاح می‌شود.
توجه داشته باشید که طبق قرارداد تهاتر انرژی برق با صنایع، خسارت ناشی از کسر انرژی الکتریکی خالص از برق هموار که به صنعت تحویل شده است، با تعرفه تجدیدپذیر محاسبه خواهد شد. همچنین، این تعهد از جانب شرکت توانیر نیز وجود دارد؛ بدین معنا که خسارت ناشی از کسر انرژی الکتریکی هموار تحویلی از انرژی الکتریکی خالص نیز با تعرفه تجدیدپذیر محاسبه خواهد شد. این فرآیند به منظور حفظ شفافیت و دقت در محاسبات و همچنین حمایت از صنایع در برابر نوسانات تولید انرژی طراحی شده است.
2. تهاتر انرژی
در نهایت، توانیر بعد از شروع تاریخ بهره برداری نیروگاه تجدید پذیر، مطابق با تایید ساتبا، انرژی الکتریکی هموار را تحویل نقطه مصرف صنایع می‌نماید. انرژی الکتریکی هموار تحویلی با لحاظ ضریب تشویقی 30%، از شمول قطع یا محدودیت برق مستثنی خواهد بود.
سوالات متداول درباره احداث نیروگاه تجدیدپذیر برای تهاتر انرژی با صنایع:
- منظور از برق هموار چیست؟
برق هموار به معنای میزان توان ثابت روزانه‌ای است که در یک دوره زمانی مشخص و مورد توافق با ساتبا به صنعت تحویل داده می‌شود. این مدل به گونه‌ای طراحی شده است که نوسانات تامین انرژی صنایع و خاموشیها را کاهش دهد و ثبات بیشتری در تأمین انرژی برای صنایع فراهم کند.
- مدت اعتبار پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر تهاتر انرژی چقدر است؟
پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر دارای اعتبار **شش ماهه** است. این اعتبار می‌تواند با رعایت شرایط پیشرفت پروژه و ارائه مستندات لازم، بسته به نوع فناوری و ظرفیت نیروگاه، مطابق با دستورالعمل‌های تمدید پروانه احداث ساتبا، تمدید شود. بدین ترتیب، امکان ادامه فعالیت و پیشرفت پروژه فراهم می‌گردد.
- در صورت تولید برق تجدیدپذیر مازاد بر مصرف صنعت، امکان فروش آن وجود دارد؟
طبق "روش اجرایی خرید برق مازاد و محدودیت در مصرف قرارداد دوجانبه برق تولیدی نیروگاه‌های احداث‌شده توسط صنایع" وزارت نیرو به شماره 100/20/21179/1402 مورخ 28/03/1402صنایع دارای نیروگاه‌های تجدیدپذیر ویژه تهاتر، می‌توانند برق مازاد تولیدی خود را به سه روش عرضه کنند:
- فروش در تابلوی سبز بورس انرژی
- عقد قرارداد دوجانبه برق با سایر صنایع
- فروش به شبکه مدیریت برق ایران
این روش‌ها به صنایع این امکان را می‌دهد که از تولید مازاد خود بهره‌برداری کنند و به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک نمایند.
- آیا در زمان جاری بودن قرارداد، امکان عرضه برق تولیدی در تابلوی سبز بورس انرژی یا فروش به وزارت نیرو، مراکز رمز ارز و سایر مصرف کنندگان وجود دارد؟
خیر، در طول مدت اعتبار قرارداد، امکان بهره‌برداری از این روش‌ها برای عرضه برق تولیدی وجود ندارد. به عبارت دیگر، فروش برق به تابلوی سبز بورس انرژی، وزارت نیرو، مراکز رمز ارز و سایر مصرف‌کنندگان در این دوره ممنوع است.
- آیا در صورت احداث نیروگاه برای تهاتر انرژی و اتصال به شبکه سراسری، انتقال برق از محل تولید به محل مصرف صنایع شامل هزینه خواهد بود؟
بر اساس بند (ط) تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، برای صنایعی که نیروگاه‌های تجدیدپذیر احداث می‌کنند، جابجایی برق از محل تولید به محل مصرف مشمول هزینه ترانزیت نخواهد بود. به این ترتیب، این صنایع می‌توانند بدون نگرانی از هزینه‌های اضافی، برق تولیدی خود را به مصرف برسانند.
6. آیا امکان تحویل برق تولیدی در چند نقطه مصرف (صنایع معرفی‌شده توسط صنعت دارای قرارداد تهاتر انرژی) وجود دارد؟
بله، امکان تحویل برق تولیدی در چند نقطه مصرف وجود دارد. برای این کار، لازم است نقاط مصرف صنعتی در قرارداد مشخص شوند و همچنین تأییدیه توانیر مبنی بر امکان ترانزیت برق دریافت گردد. با رعایت این شرایط، تحویل برق در نقاط مختلف ممکن خواهد بود.
7. آیا واحد صنعتی می‌تواند به جای تهاتر انرژی با شبکه، به صورت خود تامین (منفصل از شبکه) نیروگاه تجدیدپذیر احداث کند؟
بله با اخذ پروانه احداث از ساتبا و رعایت دستورالعمل های فنی، امکان اتصال نیروگاه به شبکه داخلی صنعت نیز وجود دارد.
8. آیا در صورت استفاده از مدل خود تأمین، امکان بهره‌مندی از مزایای دریافت برق هموار و عدم شمول محدودیت قطع وجود دارد؟
خیر، بهره‌مندی از این مزایا محدود به نیروگاه‌های متصل به شبکه سراسری است. بنابراین، واحدهای صنعتی که از مدل خود تأمین استفاده می‌کنند، نمی‌توانند از مزایای دریافت برق هموار و عدم محدودیت قطع برخوردار شوند.
9. آیا مدل تهاتر برق صنایع با شبکه، موجب رفع تعهدات ماده ۱۶ خواهد بود؟
بله، صنایعی که نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک احداث می‌کنند، با استفاده از مدل تهاتر علاوه بر اینکه می‌توانند از برق هموار در محل مصرف بهره‌مند شوند و از محدودیت‌های قطع برق خارج شوند، این صنایع قادر خواهند بود تعهدات خود طبق ماده ۱۶ را رفع کنند.
10. خسارت ناشی از عدم تحویل برق هموار به صنعت در نقطه مصرف، چگونه جبران خواهد شد؟
جبران خسارت ناشی از عدم تحویل برق با استفاده از تعرفه انرژی تجدیدپذیر محاسبه می‌شود. این مبلغ معادل متوسط دو ماه آخرین صورتحساب‌های نیروگاه‌های تجدیدپذیر مطابق با ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان خواهد بود و به صنعت مربوطه پرداخت خواهد شد.